onze droom
Een eigen voedselbos
Dit voedselbospad is ontstaan vanuit onze gezamenlijke droom om ooit een eigen voedselbos te hebben en daar ook bij te wonen. Mischa ziet het helemaal voor zich om voedselbosboer te zijn. Hij zorgt voor een ontwerp, de aanleg, het onderhoud en de oogst. Het lijkt Mandy geweldig om van ons voedselbos een plek maken waar mensen graag komen om te leren, te ontspannen en zich creatief te uiten. Ze denkt dat er mooie concepten aan te verbinden zijn, zoals een camping / natuurhuisje, een winkeltje en creatieve workshops. Klinkt toch te gek?
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een eetbaar ecosysteem op basis van meerjarige soorten. Denk aan noten, vruchten, zaden, groenten en kruiden. Dit concept is verwant aan de permacultuur en maakt gebruik van meerdere lagen en typen begroeiing. Door die gelaagdheid maakt het voedselbos optimaal gebruik van zowel landoppervlakte als zonne-energie. Super efficiënt dus! Wanneer een voedselbos slim ontworpen is, vereist het nauwelijks externe input. Het bouwt z’n eigen vruchtbaarheid op, terwijl de oogsten elk jaar groter worden. Mensen én dieren profiteren van de overvloed van dit paradijsje.
Het voedselbos is inmiddels een populair concept in Nederland om meerdere redenen. Ten eerste heeft het de potentie om een enorme omslag teweeg te brengen in de landbouw. Daarnaast is het ook een heel krachtig middel om mensen dichterbij de natuur te brengen. Als je in een voedselbos rondloopt, leer je op een andere manier kijken naar hoe de behoeften van de mens in relatie staat tot de behoeften van andere organismen in een ecosysteem. De sociaal-educatieve functie is wat ons betreft even belangrijk als het vermogen van een voedselbos om veel, gezond en duurzaam voedsel te produceren.
Biggest little farm
Van eind augustus 2019 t/m januari 2020 woonden wij in Glasgow, Schotland. Mischa deed daar in het kader van zijn masterscriptie onderzoek naar stadslandbouw. In Glasgow bestaat namelijk een fantastisch levendige beweging van tuinders en stadsboeren! Mandy zegde na vijf jaar haar eerste baan op en ging mee voor een pauze en bezinning. De vruchten daarvan plukt ze nu nog steeds, maar onze tijd in Glasgow was zeker niet altijd even makkelijk: het is een drukke en lawaaierige stad waarin verbinding met de prachtige Schotse natuur soms ver te zoeken is.
Ergens in die herfst zagen we de film The Biggest Little Farm in Glasgow Film Theatre. Vol hoop, ontroerd zelfs, stapten we het filmhuis uit. In het kort: een stel uit Californië kocht in 2010 een verdorde maisakker en transformeerde het letterlijk tot een vruchtbare oase in de woestijn. Je ziet in de film alle ups en downs en dat maakt het nog mooier.
De film bracht voor ons tot leven wat een impact het heeft om natuur in ere te herstellen, de bodem opnieuw tot leven te wekken en daar uiteindelijk een plek van overvloed van te maken. Die transformatie is zó indrukwekkend; dat willen wij ook!
Hoe we naar onze droom toewerken
Een droom blijft een droom totdat je iets doet. Daarom zijn wij in de zomer van 2020 begonnen om stapje voor stapje dichterbij ons doel te komen. We hebben ons gerealiseerd dat het helpt om ons niet blind te staren op het grote einddoel (een eigen voedselbos), omdat we in de tussentijd veel andere mooie projecten kunnen realiseren en mensen kunnen inspireren. Wij werken aan de volgende drie onderdelen:
- Kennis. Er valt nog heel veel te leren over voedselbossen. Er is zeker expertise in Nederland, maar die is nog versnipperd; er zijn wel cursussen, maar er bestaat geen opleiding voedselbosbouw. Sinds 2019 zijn we bezig ons te verdiepen in duurzame landbouw en voedselbossen. Mischa heeft de basiscursus Voedselbossen van Wouter van Eck gevolgd in 2020. In 2021 volgde hij de cursus Voedselbosontwerp van Voedsel uit het Bos. Onze boekenkast wordt inmiddels gedomineerd door boeken over planten, voedselbossen en duurzame landbouw. Ook gaan we graag langs bij inspirerende voedselbossen in Nederland.
- Community. We bouwen aan een community van mensen die interesse hebben in duurzame voedselproductie, natuur en/of rust en ontspanning. Dit doen we vooral op Instagram. Zo hopen we dat we, ondanks dat we nog geen voedselbos hebben, nu al anderen kunnen inspireren met onze ideeën. En wat zou het leuk zijn als de mensen die ons nu al volgen over vijf jaar kunnen logeren bij ons voedselbos!
- Projecten. In de winter van 2021 zijn we aangehaakt bij het voedselbosproject van ecodorpje Ons Dorpje Overeind. Mischa ontwerpt onder begeleiding van Evelyn Derksen van Plantschap het voedselbos en een hoogstamboomgaard. Sinds de zomer van 2021 ontwerpt Mischa ook voedselbossen als zelfstandig ondernemer. Hier vind je meer informatie over de diensten die hij aanbiedt.
Heb jij ideeën, tips of aanbevelingen voor ons? Die zijn van harte welkom, graag zelfs!
F.A.Q.
Hieronder zie je de vragen die wij tot nu toe het meest gekregen hebben, met daarop onze antwoorden. Staat jouw vraag er niet bij? Dan kan je natuurlijk altijd een mailtje sturen!
Er zijn voor ons heel veel redenen om een voedselbos te willen beginnen, maar de voornaamste is klimaatverandering en alle ecologische crisissen die daarmee samenhangen. De manier waarop wij op mens in onze behoeften voorzien is uit balans geraakt met wat de Aarde kan bieden. In de landbouw komt dat misschien wel het duidelijkst naar voren. Door gezonde ecosystemen te verwoesten en daar akkers met éénjarige gewassen voor in de plaats te zetten, hebben we onszelf misschien op de korte termijn veel extra opbrengsten kunnen geven maar op de lange termijn zadelen we onszelf -en andere organismen- met enorme problemen op.
Een voedselbos is in de kern een regeneratief systeem en dat begint bij de bodem, waarin heel veel CO2 kan worden opgeslagen. Uiteindelijk kunnen hiermee ecosystemen worden hersteld, terwijl ook voedsel geproduceerd wordt. Wij geloven erin dat op deze manier te werk gaan veel gezonder is voor mens, dier en planeet.
Jazeker! Een voedselbos is een goede investering, omdat de productiekosten voornamelijk bij de aanleg zitten. Als het plantgoed eenmaal is aangeslagen zullen de kosten elk jaar minder worden en de oogsten steeds toenemen. Door de gelaagdheid produceert een voedselbos veel meer biomassa dan akkerteelt en het meerjarige systeem vereist veel minder energie om in stand te houden. Je moet wel geduld hebben: het bos moet eerst een aantal jaar kunnen groeien en ontwikkelen voordat het wat oplevert. Een goede ondernemer die de producten goed in de markt weet te zetten, kan hier een aardige boterham mee verdienen. Al is het geld voor ons geen primaire drijfveer. Wij willen vooral de bodem en biodiversiteit van een gebied herstellen.
Super dat je wil helpen! Dat kan vooral door mee te denken en ideeën en tips te sturen. Ken je bijvoorbeeld iemand die een goede invulling zoekt voor een stuk land? Of een organisatie die probeert vergelijkbare projecten te realiseren? Laat het ons dan weten! Wij willen onze community inspireren en vergroten, dus als je onze berichten of website wil delen is dat ook top.
Momenteel zijn we aangehaakt bij het voedselbos van Ons Dorpje Overeind. Hier leren we heel veel van! Ook is Mischa zelfstandig voedselbosontwerper. Hierdoor leert hij enorm veel over alle aspecten van het realiseren van een voedselbos: van aanleg tot onderhoud. Zijn diensten vind je hier. Verder zijn we continu bezig onze kennis te vergroten. Voor onze meest recente activiteiten kun je onze blog of Instagram in de gaten houden.
Een ingewikkelde vraag, maar het korte antwoord is: ja.
Laten we meteen duidelijk maken dat wij niet vinden dat alle akkers vervangen zouden moeten worden door voedselbossen. We zien een voedselbos eerder als een waardevol onderdeel van de landbouw van de toekomst, dan als een directe vervanging. Wel geloven we heel sterk dat het menselijk dieet veel minder sterk moet leunen op eenjarige granen en dierlijke eiwitten, als we echt duurzaam willen worden. In plaats daarvan zouden we veel meer gebruik moeten maken van de noten, vruchten en kruiden die bomen en struiken ons bieden. Het productiepotentieel van een jong bos is namelijk vele malen groter dan van een akker. In de agroforestry zijn bepaalde mengvormen van akker en bos (zoals permacultuur of regeneratieve landbouw) of veehouderij en bos (silvopasture) ook goed mogelijk.
Een voedselbos is dus niet hét zaligmakende antwoord op het voedselvraagstuk, maar wel een uitstekende stap in die richting door mensen opnieuw in contact te brengen met de rijkdom aan smaken en nutriënten die in een voedselbos te vinden is.